https://www.kulturportalı.gov.tr/turkiye/artvin/kulturenvanteri/kutlu-koyu-kalesi
https://www.kulturportalı.gov.tr/turkiye/artvin/kulturenvanteri/kutlu-koyu-kalesi
KÖYÜMÜZ BAĞLAR MEVKİİNDE BULUNAN PETRİK ISMAN AHMET KALESİ HAKKINDA KUTLU-DER’İN YAPTIRDIĞI ARAŞTIRMA RAPORU
RAPOR NO :
RAPOR TARİHİ : 18/08/2009
RAPOR KONUSU : Artvin, Ardanuç, Kutlu Köyü, Petrik İsman Kalesi ve Yayla Şenlikleri
RAPOR
İLGİ : Rize Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün 13/01/2009 tarih ve 122 sayılı yazısı,
İlgi yazı ekindeki; Bakanlığımız, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün 26/12/2008 tarih ve 233825 sayılı yazısında, Artvin İli, Ardanuç İlçesine bağlı Kutlu Köyünde 8-10 Ağustos 2009 tarihinde düzenlenecek olan 1. Kutlu Köyü Petrik İsman ve Yayla Şenlikleri çerçevesinde, Petrik İsman Kalesine düzenlenecek olan seyahat için bir uzman görevlendirilmesi talebini konu alan başvurunun incelendiği belirtilerek, konunun değerlendirilmesi ve sonucundan bilgi verilmesi istenmiştir.
Bu nedenle 8-10 Ağustos 2009 tarihleri arasında mahalline gidilerek söz konusu şenliklere iştirak edilmiştir. Şenlikler çerçevesinde Petrik İsman Kalesi tarafımızdan incelenmiştir. Yörede Petrik İsman Kalesi olarak anılan yapı Kutlu Köyünün bağlar mevkiinde (Karvenik mevkii de denilmektedir.) yer almaktadır. Festivalin yapıldığı Velat Mevkiine 7,5 km. uzaklıkta vadinin içindedir. Kare bir plana sahip olan yapı birkaç ahşap evden oluşan küçük bir yerleşimin merkezinde bulunmaktadır. Büyük blok taşlardan yapılmış olan duvarın arasında horasan harcı kullanılmıştır. Harç yüzeyde görülmemektedir. Blok taşlar kabaca yontulmuştur. Her cephesinde duvar izlenmektedir. Eğimli olan tarafında izlediğimiz duvarın altında başka bir duvarın temele doğru devam ettiği görülmüştür. Duvarın farklı örgüde olması yapının iki evreli veya iki katlı olduğunu göstermektedir. Alt taraftaki duvarın dış yüzeyi günümüzde küçük moloz taşlarla örülmüştür. Üç tarafında girişleri mevcuttur. İç kısımda ise yapıyı bölümlere ayıran duvar izlerine rastlanmaktadır. Beden duvarlarının iç kısmında içinin yarı yarıya boş olduğu görülen bir mekan mevcuttur.
Mevcut yapı kalıntısının etrafında yapılan inceleme de ise yüzeyde herhangi bir kalıntıya rastlanmamıştır. Ancak, arazinin sekiler halinde düz olmasından civarında da bir yerleşimin olduğu göze çarpmaktadır. Bulunduğu vadinin ise etrafı tepelerle çevrilidir. Yöre halkından edinilen bilgilere göre de hemen hemen her tepe de bir kale veya kilisenin var olduğu belirtilmiştir.
Yöre halkı tarafından kale olduğu ifade edilen yapının kale olduğuna dair herhangi bir burç, kule v.s. rastlanılmamıştır. Şavşat Kalesinin kazısını yapan Yard. Doç Dr. Osman AYTEKİN’le yapılan görüşmede ise yapının M.S. 8.y.y.’a ait bir yazlık saray olduğu belirtilmiştir.
Yukarıda kısaca tanıttığımız yapıyı bünyesinde barındıran Kutlu Köyü Artvin’in Ardanuç İlçesine bağlıdır. Eski ismi Goraşet olan köy Ardanuç İlçesine 30 km., Artvin’e 65 kilometredir. Ardanuç ve çevresinde ilk yerleşimin M.Ö. 2000 yıllarına kadar indiği sanılmaktadır. Urartu devleti yıllığından Kral II. Sarduri M.Ö.753’te Çoruh boylarındaki Kulkh krallığını yenmesiyle Ardanuç tarih kayıtlarına geçmiştir. Sırasıyla Urartular, Sakalar ve İskit Türkleri, M.S. 75’ten sonra ise eski Oğuz kollarından olan Hazarlar, Barseller ve Bağratlılar yerleşmişlerdir. M.S. 810 yıllarında ise Gürcü egemenliğine girmiştir.
Ardanuç’ta Bagratlı hanedanı döneminde inşa edilen Gevhernik Kalesi M.S. 810 yılından sonra Gürcü Krallığının prensliği haline gelmiştir. Bu nedenle yapının yörede oldukça etkili olan Gürcü Prensliği’nin yazlık sarayı olabileceği düşüncesi doğmuştur. Trabzon Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 08/03/1996 tarih ve 2415 sayılı kararı ile korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilen yapının niteliğinin anlaşılabilmesi için ayrıca tarihinin tespit edilebilmesi için bir kazının yapılması kesinlikle gereklidir. Bu gereklilik Ardanuç’un , dolayısıyla bölgenin kültürel turizminin gelişmesi açısından da önemlidir.
Ancak burada yapılacak kazının uzun sürecek olması, Artvin Merkezine ve dolayısıyla Rize İline uzak olması kazının Rize Müze Müdürlüğünce yapılmasını imkansız kılmaktadır.
Bilindiği üzere Artvin ve tüm ilçeleri hem arkeolojik hem de etnoğrafik kültür varlıkları açısından oldukça zengindir. Yol çalışmaları esnasında ele geçen tunç çağı balta ve mızrakların Trabzon Müzesinin envanterinde olduğu bilinmektedir. Ayrıca Rize Müzesinde ise üzeri kabartmalarla süslü kilise çanları da vardır. Bunun yanında özellikle Şavşat İlçesindeki bütünüyle ahşap camii ve evlerin varlığı ise yerel kültürün ne denli önemli ve kayıt altına alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.
Artvin’in kültürel varlıklarının daha detaylı incelenmesi, kaçak kazı v.s durumlarında anında müdahale edilebilmesi, Artvin kültürünün daha iyi tanıtılabilmesi ve yukarda bahsi geçen kalede gerekli kazının yapılabilmesi için Artvin İlinde de bir müzenin kesinlikle kurulması gerektiği kanaatindeyim.
Arz ederim.
Elmas KAYA
Arkeolog
Tarihi Kalemiz (Saray)
ARTVİN İLİ ARDANUÇ İLÇESİ KUTLU KÖYÜ YARDIMLAŞMA, DAYANIŞMA, KALKINDIRMA ve KÜLTÜR DERNEĞİ BAŞKANLIĞINA SUNULMAK ÜZERE DÜZENLENEN RAPORDUR
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izinleri çerçevesinde, başkanlığımdaki ekipçe yürütülen “Artvin-Erzurum İlleri Çoruh Vadisindeki Tarihi Yollar ve Kültür Varlıkları Yüzey Araştırması” çerçevesinde 04.07.2009 tarihinde Artvin ili, Ardanuç ilçesine bağlı Kutlu köyünün Bağlık mahallesinde bulunan yapı kalıntısı incelenmiştir.
Yapı, Kutlu köyünden yaklaşık 3,5 km. uzaklıkta bulunan, bozuk araç yolu ile ulaşılabilen 15 haneli Bağlar mahallesinde yer almakta olup, mahallenin ortasında düz bir arsa üzerinde inşa edilmiştir (Resim: 1).
Kitabesi bulunmayan ve herhangi bir kaynakta adı geçmeyen yapının tarihi, kesin olmamakla birlikte Ortaçağ dönemine (VIII-IX. yy.) ait olduğu anlaşılmaktadır. Doğu-batı doğrultusunda düzgün olmayan dikdörtgen planlı yapı, içten 48.00 x 55.00 m. Ölçülerine sahiptir. Giriş kapısı, batı cephesinden olup, doğu ve kuzey cephelerinde de daha küçük tutulmuş pencere görünümünde iki kapı daha yer almaktadır. İç mekanı tamamen bozulmuştur. Sur duvarlarının önemli bir kısmı ayakta olup, duvar kalınlığı 2.50 m.ye kadar ulaşmaktadır. Yapının en dikkat çeken yönü, 1.45 x 2.00 m. ölçülerinde büyük blok taşların sur duvar örgüsünde kullanılmış olmasıdır (Resim: 2).
Günümüzde herhangi bir amaçla kullanılmayan yapı, yörede tespit ettiğimiz kalelerden farklı bir mimari tarz sergilemektedir. Bu durumda, asıl tanımlama ancak arkeolojik bir kazıdan sonra sağlanabilir. Şu durumda, Ortaçağ döneminde yöreye egemen olan Bagratlı kral ailesinin yazlık olarak kullandığı bir konak olabileceğini tahmin etmekteyiz.
Sonuç olarak; Kutlu köyünün Bağlık mahallesindeki yapı kalıntısının tanımlanabilmesi ve define avcılarının yıkımından kurtarılması amacıyla, en yakın müze müdürlüğü elemanlarınca kurtarma kazısının yapılmasında yarar görülmektedir. 25.08.2009
Yrd. Doç. Dr. Osman AYTEKİN
YYÜ Öğretim Üyesi
Kültür Bakanlığına
ARTVİN İLİ ARDANUÇ İLÇESİ
KUTLU KÖYÜ YARDIMLAŞMA
DAYANIŞMA KALKINDIRMA
VE KÜLTÜR DERNEĞİ
(KUTLU-DER)
KONU: Raporlar HK
SAYI : 2009/37
T.C.
KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI
KÜLTÜR VE TABİAT VARLIKLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
ANKARA
Yapmış olduğumuz talep üzerine Rize Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün 13/01/2009 tarih ve 122 sayılı yazıları Ayrıca Bakanlığınız, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün 26/12/2008 tarih ve 233825 sayılı yazıları ile Artvin İli, Ardanuç İlçesine bağlı Kutlu Köyünde 8-10 Ağustos 2009 tarihinde düzenlenen 1. Kutlu Köyü Kale ve Yayla Şenlikleri çerçevesinde, Petrik İsman Kalesine düzenlenecek olan seyahat için bir uzman görevlendirilmesi talebimize İstinaden Rize Müze Müdürlüğünden Arkeolog sayın Elmas Kaya ve Y.Y.Üniversitesi Yrd. Doç Dr. Sayın Osman Aytekin Davetimize icabet ederek Festivalimizin İkinci günü programından olan Artvin İline 75 km, Ardanuç İlçesine 35 km, Kutlu Köyü Köy Merkezine ise 5 km uzaklıkta olan Bağlar mevkiindeki tarihi eser hakkında her iki davetlimizce düzenlenen ve Dernek Yönetim Kurulumuza hitaben sunmuş oldukları raporlar ekte sunulmuştur.
Patrik Kısman Ahmet Kalesi olarak yıllarca ifade edilen bu yapının. Derneğimizce Davet edilen yukarıda adları açıklanan uzman kişilerin buranın kale olmadığını Bagratlı kral ailesinin kullandığı bir saray olduğu belirtilmesi yıllar öncesi yapmış olduğumuz taleplerimizin ne kadar yerinde olduğu konusunda bizi haklı kılmıştır. .
Her iki uzmanın düzenleyerek Dernek Yönetim Kurulumuza sunmuş olduğu Raporlar ekte olup, bu yapıtın tanımlanabilmesi, ayrıca define avcılarının yıkımından kurtulması amacıyla Kurtarma Kazısı yapılmasını müteakip, Restorasyon çalışmaları yapılarak yöre turizmine kazandırılması gerektiği artık apaçık ortadadır.
Ayrıca Artvin’imizin kültürünün daha iyi tanıtılabilmesi, taleplerimize anında cevap alabilmemiz için Erzurum’a 235 km, Rize’ye 159 km uzaklıkta olan Artvin İline bir Müze Müdürlüğü açılması sorunlarımızı azaltacağı kanısındayız.
Raporlar incelenerek rapor ve taleplerimiz doğrultusunda anılan tarihi eserin gerekli kazı ve restorasyon çalışmalarının yapılmasını. Yapılan yazışmalardan ise bilgi edinme yası gereğince tarafımıza gerekli bilginin verilmesini,
Saygılarımla arz ve talep ederim 07.09.2009
Eki: Osman AYTEKİN’e ait 2. rap.
Elmas KAYA’ya ait 6 rapor. Osman Ketenci
Görev listesi 1 adet KUTLU-DER
Genel Sekreteri
